
18 Ιούλ Πατεράδες Που Παλεύουν Να Βλέπουν Τα Παιδιά Τους Μετά Το Διαζύγιο | Συμβουλευτική & ΨυχοΘεραπεία
Στην Ελλάδα είναι εύκολο από γονιός να καταλήξεις σε «επισκέπτης του Σαββατοκύριακου».
Άλλοι συζητούν χαμηλόφωνα και άλλοι, απορροφημένοι στις σκέψεις τους, περιμένουν σιωπηλοί να ξεκινήσει η διαδικασία. Λίγο μετά τις επτά το απόγευμα, η πόρτα στη μικρή αίθουσα κλείνει και η συντονίστρια, Μαίρη Γεωργιάδου, καλωσορίζει τα μέλη. Καθισμένος σε μια άκρη, παρατηρώ το ετερόκλητο πλήθος, δίχως να μπορώ, εξαρχής, να συλλάβω τη βαθύτερη σύνδεση όλων αυτών των ανθρώπων. Μέσα στην αίθουσα της παλιάς πολυκατοικίας στο κέντρο της Αθήνας, έχουν συγκεντρωθεί νέοι, ηλικιωμένοι, άνδρες, γυναίκες, συνταξιούχοι, εργάτες, στελέχη επιχειρήσεων, ένα ευρύτατο φάσμα της κοινωνικής ανθρωπογεωγραφίας.
Αργά το απόγευμα, ο ένας μετά τον άλλον, οι παριστάμενοι, ξεκινούν να ξετυλίγουν τις ιστορίες τους. Κάθε μία διαφορετική από την άλλη, σαν αποτύπωμα. Σε μια στιγμή, κάποιος λέει φορτισμένος: «Δεν μπορώ να δεχθώ αδιαμαρτύρητα την πιθανότητα να φωνάζουν έναν άλλον άνδρα “μπαμπά”». Άπαντες σπεύδουν να τον καθησυχάσουν, η έκδηλη αγωνία του αγγίζει ευαίσθητες χορδές στην αίθουσα. Ο άνδρας που μιλά είναι κοντά στα 40, πατέρας δύο παιδιών – το ένα τριών ετών, το άλλο πεντέμισι μηνών. Βρίσκεται σε φάση διαζυγίου με τη γυναίκα του εδώ και λίγο καιρό. Εκείνη έχει βρει έναν νέο σύντροφο και ο ίδιος ανησυχεί πλέον για τους κινδύνους που μπορεί να εγκυμονεί για τα παιδιά του η συνύπαρξη με έναν άγνωστο άνδρα, αλλά και για την πιθανότητα να υποβαθμιστεί ο ρόλος του ως πατέρας – ή ακόμη και να αναληφθεί από κάποιον άλλον. «Η σχέση με τα παιδιά σου είναι κάτι που διαμορφώνεις εσύ – δεν θα τη χάσεις, αν δεν θες να τη χάσεις», επισημαίνει ένας ηλικιωμένος κύριος με ήρεμη φωνή. Ένας νεαρός ζητά τον λόγο – αποκαλύπτει πως εκείνος έχει χάσει τελείως την επικοινωνία με τα παιδιά του και κατηγορεί την τέως σύζυγό του πως δηλητηριάζει τη σχέση του με τις δυο κόρες τους. «Φοβάμαι πως θα τις χάσω στο τέλος», εξομολογείται νευρικά στην ομήγυρη.
Αργά το βράδυ κοιτάζω το ρολόι στον τοίχο – είναι πια περασμένες δέκα. Η αίθουσα αδειάζει. Προσπαθώ να ταξινομήσω όσα άκουσα, μα είναι δύσκολο. Για περίπου τρεισήμισι ώρες, χωρισμένοι γονείς, ξεγύμνωναν την ωμή αλήθεια για τη ζωή και τη σχέση με τα παιδιά τους μετά το διαζύγιο, περιγράφοντας μια εξόχως ψυχοφθόρα καθημερινότητα, με πολλές αντιξοότητες και κοστοβόρες δικαστικές διαμάχες. «Έχω ξοδέψει περισσότερα από 8.000 ευρώ μόνο σε δικηγόρους», τονίζει φεύγοντας από την αίθουσα ένας άνδρας, ο οποίος ενεπλάκη σε ένα συγκρουσιακό διαζύγιο που τον ταλαιπώρησε δικαστικά για περισσότερα από οκτώ χρόνια. Σε κάθε ιστορία υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής: τα παιδιά. Αυτός είναι ο λόγος που κάθε Πέμπτη δεκάδες άνθρωποι επισκέπτονται την ανοιχτή ομάδα του συλλόγου ΓΟΝ.ΙΣ, προσπαθώντας να επαναπροσδιορίσουν τον γονεϊκό ρόλο τους, μετά το διαζύγιο. «Είμαστε ένας φορέας κοινωνικής φροντίδας που προάγει τη γονεϊκή ισότητα για το παιδί», μου λέει η συντονίστρια Μαίρη Γεωργιάδου, ενώ κατευθυνόμαστε προς το γραφείο της. «Η ομάδα της Πέμπτης είναι μια πρωτότυπη, για τα ελληνικά δεδομένα, ανοιχτή ομάδα και διέπεται από συγκεκριμένο πρωτόκολλο λειτουργίας. Σε αυτή συμμετέχουν, μεταξύ άλλων και άνθρωποι που μπορεί να έχουν αποξενωθεί από τα παιδιά τους ή να είναι προβληματική η επικοινωνία τους. Δυστυχώς, υπάρχουν χιλιάδες τέτοιες περιπτώσεις σήμερα στη χώρα. Άλλωστε τα διαζύγια συνεχίζουν να εμφανίζουν διαχρονικά αυξητικές τάσεις», μου εξηγεί.
Είναι γεγονός πως οι κοινωνικές συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες. Το 1992 είχαν εκδοθεί μόλις 6.156 διαζύγια στην Ελλάδα, ενώ οκτώ χρόνια αργότερα, το 2000, αυξήθηκαν σε 11.309. Το 2013, εν μέσω οικονομικής κρίσης, άγγιξαν τον αριθμό-ρεκόρ των 16.717. Την ίδια στιγμή, στη συντριπτική πλειονότητα των αντιδικιών, η φροντίδα του παιδιού ή των παιδιών, δεν διατηρείται κοινή μετά το διαζύγιο. Αντιθέτως, καταλήγει στον ένα γονέα. «Η γονεϊκή ιδιότητα αφαιρείται από τον έναν και ανατίθεται σχεδόν αποκλειστικά στον άλλον. Καταλήγεις επισκέπτης ή θείος στο ίδιο σου το παιδί. Το βλέπεις συγκεκριμένες ώρες, συγκεκριμένες μέρες και αυτό, αν είσαι τυχερός και δεν παραβιάζονται οι δικαστικές αποφάσεις επικοινωνίας», μου λέει ο Δημήτρης Καλαποθαράκος, Πρόεδρος του συλλόγου ΓΟΝ.ΙΣ και χωρισμένος πατέρας ο ίδιος. «Οι δικαστικές αποφάσεις οδηγούν συχνά σε μεγαλύτερα προβλήματα από αυτά που υποτίθεται ότι λύνουν. Πρέπει να γίνουν άμεσα διορθωτικές κινήσεις όσον αφορά το Οικογενειακό Δίκαιο. Ο τόπος και ο τρόπος που διεξάγονται οι δίκες, αλλά και η ραγδαία αύξηση των παραβιάσεων των δικαστικών αποφάσεων επικοινωνίας, μας δείχνουν πως το ισχύον Δίκαιο είναι αναποτελεσματικό και κυρίως μη φιλικό προς τα ίδια τα παιδιά».
Η επιμέλεια, στη συντριπτική πλειονότητα των διαζυγίων σήμερα, καταλήγει στη μητέρα, σε ποσοστό που συχνά ξεπερνά το 90%.
«Στα δέκα χρόνια λειτουργίας του συλλόγου έχουμε διαπιστώσει μια σειρά δυσλειτουργιών στην εφαρμογή του οικογειακού δικαίου που στρέφονται κατά του πραγματικού συμφέροντος του παιδιού. Το αληθινό συμφέρον του παιδιού όπως το εννοεί και η Διεθνής Σύμβαση Δικαιωμάτων του Παιδιού, του ΟΗΕ, σε πλήθος άρθρων της είναι να ανατρέφεται και απο τους δύο γονείς ανεξάρτητα από την οικογενειακή κατάσταση που αυτοί βρίσκονται. Στην ελληνική εκδοχή, βέβαια, εξαφανίζεται ο ένας γονιός από τη ζωή του παιδιού και το εντελώς παράδοξο είναι ότι αυτό συμβαίνει ακόμα και όταν ο γονιός που του αφαιρείται η γονεϊκή ιδιότητα, επιθυμεί διακαώς να συμμετέχει στην καθημερινότητα του παιδιού του. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, αυτό δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση συμφέρον του παιδιού, αλλά ούτε και των γονέων. Ο κανόνας της αποκλειστικής αναθέσεως της επιμέλειας στη μία πλευρά, δημιουργεί πλήθος προβλημάτων. Δεν είναι μόνο ότι αφαιρεί τη γονεϊκή ιδιότητα από τον ένα γονέα: την ίδια στιγμή μετατοπίζει όλα τα δικαιώματα, αλλά και τις υποχρεώσεις στον άλλον, σε μια εξαιρετικά δύσκολη εποχή. Η Διεθνής Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού, προβλέπει στα άρθρα 9, παρ. 3 και 18 την παρουσία και των δύο γονέων στη ζωή του παιδιού, ανεξαρτήτως της μεταξύ τους σχέσης. Με λίγα λόγια, τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν λύσει αυτά τα θέματα εδώ και χρόνια, εφαρμόζοντας στην πράξη τον κανόνα της από κοινού άσκησης της επιμέλειας, μετά το διαζύγιο. Στην Ελλάδα, οι οικογενειακές αντιδικίες αντιμετωπίζονται έως σήμερα ως διαφορές αστικού δικαίου, χωρίς να υπάρχει καν μια ειδική αντιμετώπιση στην ευαίσθητη ψυχολογία του παιδιού, το οποίο, απροστάτευτο, βιώνει τις έντονες διαφωνίες των γονιών του. Είναι δυνατόν να γίνονται ακροάσεις σε δικαστικά γραφεία, χωρίς την παρουσία ειδικών παιδοψυχολόγων και μετά να ζητάμε από μικρά παιδιά να αποφασίσουν, έπειτα από μια ιδιαιτέρως τραυματική εμπειρία, όπως είναι ένα διαζύγιο, να μας πουν αν θέλουν να ζήσουν με τη μαμά ή τον μπαμπά; Δεν θα έπρεπε να υπάρχει προστασία στο παιδί από δικαστικές, κοινωνικές υπηρεσίες; Υπηρεσίες που προβλέπονται μάλιστα από τον νόμο 2521/1997, αλλά δεν συστάθηκαν ποτέ. Επίσης πρέπει κάποια στιγμή να εξελιχθεί η νομοθετική μεταρρύθμιση του 1983, στο Οικογενειακό Δίκαιο, καθώς εχει μείνει μετέωρη ως προς την από κοινού ανατροφή του παιδιού. Πραγματική ισότητα δεν μπορεί να υπάρξει με το ισχύον δίκαιο».
«Είναι δυνατόν να γίνονται ακροάσεις σε δικαστικά γραφεία, χωρίς την παρουσία ειδικών παιδοψυχολόγων και να ζητάμε από μικρά παιδιά να μας πουν αν θέλουν να ζήσουν με τη μαμά ή τον μπαμπά;»
«Δεν θέλουν να αλλάξει το ισχύον πλαίσιο, επειδή πίσω από τη σύγκρουση και τις αντιδικίες έχει στηθεί μια ολόκληρη βιομηχανία. Τα διαζύγια μπορεί για κάποιους να είναι μια επώδυνη, ψυχικά και οικονομικά, διαδικασία, για άλλους όμως είναι μια μέρα στη δουλειά. Δεν κατηγορώ τώρα κάποια επαγγελματική ομάδα, αναφέρομαι κυρίως σε συμπεριφορές», τονίζει ο Δημήτρης Καλαποθαράκος, προσθέτοντας: «Αντί να προάγεται η συνεργασία μεταξύ των γονέων, υποδαυλίζεται η σύγκρουση. Συχνά με τέτοιο τρόπο που αφήνει ανοιχτές πληγές μεταξύ των αντιδίκων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ψευδείς καταγγελίες περί κακοποίησης, που αποτελούν τα τελευταία χρόνια ένα συχνό φαινόμενο στις δικαστικές αίθουσες. Λυπάμαι που το λέω, αλλά στον πόλεμο της επιμέλειας φαίνεται πως όλα επιτρέπονται, όμως ξεχνάμε πως το πρώτο θύμα αυτού του πολέμου είναι το παιδί».
Η Ελένη Μητσοπούλου ασχολείται με το Οικογενειακό Δίκαιο εδώ και δυο δεκαετίες. Είναι μια έμπειρη δικηγόρος, η οποία υποστηρίζει τον θεσμό της κοινής επιμέλειας και είναι ιδρυτικό μέλος του συλλόγου ΓΟΝ.ΙΣ. Όταν τη ρωτώ για τον ρόλο ενός δικηγόρου σε ένα διαζύγιο, φαίνεται να έχει διαφορετική άποψη από τον Δημήτρη. «Πολύ συχνά οι άνθρωποι έρχονται στα δικηγορικά γραφεία έχοντας ήδη στο μυαλό τους να αντιδικήσουν. Σας βεβαιώ πως κανένας δικηγόρος δεν μπορεί να επιβάλλει την αντιδικία σε κάποιον που δεν τη θέλει. Η υπεύθυνη θέση του νομικού συμπαραστάτη είναι να ξεδιπλώσει στον πελάτη του τις επιλογές που υπάρχουν και να τον συμβουλεύσει. Η τελική απόφαση, όμως, είναι δική του. Το φαινόμενο των πολλών δικαστηρίων μεταξύ ενός ζευγαριού συχνά πυροδοτείται από την παρέμβαση τρίτων ή ακόμη και από μίμηση του περιβάλλοντος, για παράδειγμα, “έτσι το έκανε μια φίλη μου, έτσι θα το κάνω και εγώ”. Υπάρχουν άνθρωποι που έρχονται στο γραφείο ψυχολογικά και κοινωνικά έτοιμοι για την αντιδικία».
vice.com